آشنایی سطحی با کلیات و زیر شاخه های رشته نقشه برداری

در ابتدا به تعریف خود نقشه یرداری میپردازیم:

نقشه برداری به مجموعه علوم و فنونی که برای تهیه نقشه. پیاده کردن نقشه و یا کنترل هندسی طرح های اجرایی به کار می رود گفته می شود امروزه این فن به صورت دو مفهوم خاص و آن تعریف می شود.

مفهوم خاص:

مجموعه‌ای از اعمال اندازه گیری، محاسبه و ترسیم است که به منظور تهیه نقشه های محلی، اجرای عملیات راهسازی، ساختمانی ،معادن، تکمیل و به روز درآوردن نقشه ها و مانند آن انجام می شود. این مفهوم در برابر واژه Surveying به کار می رود.

مفهوم عام:

مجموعه علوم و فنونی است که در کار تهیه و پیاده کردن نقشه. و دیگر مسئولیت های مرتبط با نقشه در تمامی ابعاد دخالت دارد. این مفهوم در برابر واژه Geomatic به کار میرود.

شاخه های اصلی نقشه برداری:

شاخه های نقشه برداری به مفهوم عام که هر کدام موضوع یک یا چند کتاب جداگانه هستند از این قرارند:

• نجوم موضعی:

هنگام اجرای بسیاری از برنامه های نقشه برداری و شاخه های وابسته به آن به مختصات جغرافیایی یک نقطه و همچنین تعیین زاویه یک امتداد نسبت به شمال نیاز پیدا می‌کنیم.
در این گونه موارد با رصد کردن برخی ستاره ها و در پاره‌ای از موارد خورشید. انجام یک مجموعه اندازه گیری ها، مراجعه به جدول‌های نجومی و انجام بعضی از محاسبات. مختصات جغرافیایی یک نقطه و یا یک خط تعیین می شود. مجموعه این مباحث در نجوم موضعی بحث و بررسی می شود.

• ژئودزی:

این شاخه به بحث و بررسی درباره شکل و ابعاد زمین، میدان ثقل آن و نیز تعیین مختصات نقاطی می پردازد. که استخوان بندی نقشه ها را در رده های بعدی به عهده دارد.

• فتوگرامتری:

نقشه ها در وسعت زیاد در سطح کشور یا استان با روش فتوگرامتری تهیه می‌شوند به این نحو که ابتدا به وسیله دوربین عکاسی منصوب در زیر بدنه یک هواپیمای در حال پرواز از منطقه عکسبرداری می شود. این عکس ها پس از تغییرات جزئی زیر دستگاه های مخصوص تبدیل قرار می گیرند. و وسیله اپراتورهای ورزیده از آنها نقشه تهیه می شود.

• نقشه برداری صحرایی:

این شاخه شامل یک مجموعه اندازه‌گیری‌های زمینی (یعنی طول زاویه و ارتفاع) انجام یک سلسله محاسبات روی اندازه‌گیری‌ها و در نهایت ترسیم نتایج به صورت نقشه است. این شاخه علاوه بر آن وظایف مربوط به طراحی. و پیاده کردن مسیر های راه کنترل هندسی ،ساختمانها و واحدهای صنعتی و عملیات نقشه برداری زیرزمینی را نیز به عهده دارد.

• کارتوگرافی:

علم و فن ترسیم نقشه بر اساس معیارها ضوابط و آیین نامه ها است. و امروزه این فن به کمک کامپیوتر و با استفاده از نرم افزار های مخصوص انجام می شود.

• سامانه مکان یاب جهانی(gps):

استفاده از گیرنده های ماهواره ای برای تعیین موقعیت هندسی نقاط و عوارض زمینی است.

• سامانه اطلاعات جغرافیایی (gis):

اطلاع رسانی داده های زمینی از طریق کامپیوتر و با به کارگیری نرم افزارهای مخصوص است

• آب نگاری(هیدروگرافی):

فن تهیه نقشه از کف دریا ها و اقیانوس ها به منظور تهیه نقشه های دریانوردی است. این نقش ها در اسکله سازی هدایت کشتی ها بندر سازی و کنترل سازه های دریایی و مانند آن کاربرد دارد.

• سنجش از دور(rs):

فن تشخیص ،تحلیل و تفسیر عکسهای هوایی ماهواره است. که در مطالعات مربوط به پروژه‌های عمرانی، زمین شناسی، محیط زیست و مانند آن کاربرد دارد.

گردآورنده: سید احسان حسینی