معماری سنتی ایرانی که تاریخ آن به حداقل 5000سال قبل ازمیلاد بازمیگردد.معماری سنتی ایرانی یک استمرار راحفظ کرده است که اگرچه به طورموقت ازدرگیری های سیاسی داخلی و یاتهاجم خارجی منحرف شده است،اما با این وجود به یقین نرسیده است.

سبک

در این معماری“هیچ بنای بی اهمیتی وجود ندارد” حتی کاروان سراهای ساده دارای جذابیت هستند.

به طور کلی،معماری سنتی سرزمین های ایران در سال های مختلف و در سبک های زیر قرار دارد:

زرتشتی:سبک پارسی“تا قرن سوم قبل ازمیلاد مسیح”

سبک پیش ازپارسیان“تا قرن هشتم قبل ازمیلاد مسیح”

سبک ماد:“از قرن هشتم تا ششم قبل ازمیلاد مسیح”

سبک هخامنشی:“از قرن ششم تا چهارم پیش از میلاد مسیح”که درساخت شهرهای دیدنی و مورده استفاده برای سکونت،مانند” تخت جمشید،شوش، اکباتان”تجلی یافته است.بناهای مناسب جهت استفاده برای عبادت و…”معابد زرتشتی”. و مقبره هایی که برای پادشاهان بنا شدند“مقبره کوروش کبیر”.

سبک اشکانی:شامل طرح هایی از دوره سلوکی است.

سبک رازی:“از قرن یازدهم تا دوره حمله مغول”

تزیینات

در معماری سنتی ایرانی، تزیین ساختمان که جزء لاینفک معماری محسوب می شود در آجرکاری،کاشی کاری،گچبری و آینه کاری در کنار قالی بافی،گلیم بافی،قلمکاری ،سفالگری،منّبت کاری،کنده کاری چوب،گره چینی و …معماری باسایرهنرهای ایرانی،تارهای به هم تنیدهٔ یکپارچه ای است که ازیکدیگر تأثیر پذیرفتهاند، به ویژه صنایع دستی که علاوه بر تزیینی بودن و جنبه های زیبایی شناسانه، نقش کاربردی در زندگی روزمره افراد جامعه دارد.
بناهای ایرانی مانند مسجد، مناره،خانه،باغ،پل،قلعه، آب انبارها و…هر کدام به نوعِ خاصی از صنایع دستی نیاز دارد که برخی از انواع آن کاشی کاری، مشبّک کاری، نقاشی دیواری،منّبت کاری و غیره است.

صنایع دستی به علت تنوع و وسعت در رشته های گوناگون، کاربردهای زیادی در تزیین معماری دارد که شامل سه بخش میشود:

1. تزیین درونِ بنا
2. تزیین فضاهای ورودی
3. تزیین فضای اتصالِ درون و بیرون بنا

ویژگی خانه های سنتی

می توان گفت معماری سنتی ایرانی یکی از بی نقص ترین معماری های جهان بوده است زیرا بدون داشتن هیچ گونه وسایل و ابزارآلات پیشرفته ای چنین خانه های باظرافتی و ریزه کاری زیباساخته می شدکه طراحان آینده هم از آن الهام می گرفتند.معماران دراین سبک توجه زیادی به نمای بیرونی خانه ها نداتشته اند و بیشتر توجهاشان به اندرونی خانه بوده.

پلان در معماری سنتی

در سر در ورودی، هلال تزئینی بالا سر در خانه بوده که در فصل زمستان مانع از در بدو ورود به خانه به هشتی می رسید، اغلب این هشتی ها به شکل نیمه هشت ضلعی بوده اند و براي انشعاب قسمت هاي مختلف خانه و گاه براي دسترسي به چند خانه ساخته مي شدند.از هشتی به دالان ها میرسیدکه اصلی ترین دالان به حیاط خانه منتهی میشدو همچنین دارای راهروهای فراوان به همراه پیچ وخم بودتا حریم خصوصی خانه رعایت شود و مهمان نتواند سريعا فعاليت های جاري در حياط را متوجه شوند.

حیاط خانه

پس از گذر از دالان ها به حیاط خانه که قلب امارت است میرسید ، اتاق های خانه در دور تا دور حیاط قرار داشت اند ،در اغلب این خانه ها در مرکز حیاط حوض فیروزه ای رنگی قرار داشت است. ريزش برف بوده و در تابستان ها نيز مانعي براي تابش مستقيم آفتاب به شمار مي رفته است.

شاه نشین

بزرگترین اتاق مجاور به حیاط،تالارخانه نام می گرفته است که معمولا از دیگر بخش های خانه از تجمل بیشتری برخوردار بوده و معماری این اتاق همراه با تزيينات بسيار زيبا بوده است.دکوراسیون اتاق های تالارها باگچ بری،آینه کاری،نقاشی روي گچ و بانقاشی روی چوب تزيين مي شدند. تالارهاعموما برای پذیرایی ازمهمان های مهم استفاده میشده وجنبه شاه نشین خانه راداشته است.

گردآورنده :زهرا فرزین